Có lẽ cuộc sống chúng ta ngày càng bị phong bế bởi bệnh tật vây quanh. Đến nỗi, nhắc đến khám bệnh ai cũng thấy sợ, sợ vì khám ra bệnh, ra bệnh rồi phải điều trị, trị bệnh này rồi lại phát sinh bệnh khác, cứ lòng vòng vô tận mãi không ngừng. Biết tìm lời giải từ đâu đây?
Xã hội kinh tế phát triển kéo theo nhiều hệ lụy: Ô nhiễm môi trường – từ không khí, nước, cho đến thực phẩm như rau, thịt, trứng, cá… đều nhiễm độc rồi. Bệnh tật phát sinh ngày càng lắm lắm, có bệnh cũng trị nhiều rồi, thuốc cũng không kể cho hết được mà sao bệnh tật ngày càng nhiều thế này? Có kháng sinh giờ cũng đến lúc kháng thuốc rồi, tìm đâu được lối thoát? Đây giường như là thực trạng chung của xã hội hiện tại.
Kỳ thực, “Vật cực tất phản” (Lão Tử), mỗi sự việc, sự vật đều có chu trình tuần hoàn thay cũ đổi mới như “Tân trần đại tạ” của tế bào cơ thể chúng ta vậy. Vật cực nhiệt sẽ biến thành hàn (lạnh), cực hàn rồi sẽ biến thành nhiệt. Xã hội giường như đến chỗ bế tắc, nhưng trong bế tắc ấy là có lối thoát, không phải là không có hy vọng, chỉ có điều bạn có nắm chắc lấy cơ hội này hay không thôi! Hành trình cùng chúng tôi xuyên suốt lịch sử y học cổ đại bạn sẽ tìm được “lời giải” cho mình.
Hành trình xuyên suốt lịch sử y học cổ đại và đưa ra lời giải. (Ảnh:ckw2.orz.hm)Xin đừng nóng vội, để thông suốt các vấn đề, đảm bảo không dừng lại một chặng đường nào, Đại Kỷ Nguyên chúng tôi sẽ phân “lời giải” thành từng phần để độc giả có thời gian theo dõi và chiêm nghiệm từng chút một. Mở đầu không thể không nói đến Đông y, vì đó là cốt lõi, là cái nôi văn hóa truyền thống đồng hành cùng nhân loại đến ngày nay.
Phần 1: Bàn về cái nhìn tổng trạng của Đông y đối với cơ thể
Lý luận theo Đông y, luôn luôn tâm niệm rằng mọi sự vật chỉ là một khía cạnh, một giác độ, một bộ phận, và rằng sự ấy vật ấy chỉ có lý do tồn tại khi nó được đặt vào bối cảnh của chính nó, với cái toàn thể mà nó là một thành phần. Ví như tạng thận chỉ là một bộ phận của cơ thể hoàn chỉnh, nó tồn tại vì lý do chức năng của nó trong cơ thể. Lý luận theo đường hướng ấy thì bắt buộc phải nương tựa vào phương pháp tổng hợp, chứ không chỉ nhìn sự vật rời rạc mà không biết nhận chân (nhận ra sự chân thực) sự liên quan mật thiết trong vạn vật, vốn dĩ chằng chịt, đan xen nhau như tạng phủ, kinh lạc trong cơ thể sống.
Tạng phụ, kinh lạc và nội ngoại môi là một hệ thống liên quan chặt chẽ mà không hề tách rời. (Ảnh: PinsDaddy)Bởi lẽ, mọi sự vật đều biến đổi, dịch hóa liên tục cho nên trong môi trường sinh hoạt của nhân loại, bất cứ vật gì cũng chỉ là tương đối, không thể có gì là tuyệt đối, đến tinh khiết như vàng cũng chỉ là 99,99 chứ không thể là 100. Làm thế nào có nổi một danh hiệu, một ý tưởng, một luận cứ, một kỹ thuật, một khoa học có tính cách tuyệt đối, khi mà chính bản thân chúng đã chỉ là những sản vật, những hệ thống tương đối, khi mà chính bản thân chúng luôn luôn ôm ấp trong bản chất tình trạng đối đãi phản nghịch của chính chúng, như đồ gốm cứng nhưng dễ vỡ, thép dai nhưng dễ han gỉ, vì lẽ biến dịch âm dương.
Vì vậy, ta không nên ngạc nhiên khi thấy người y sĩ phương Đông luôn luôn nhìn con người bệnh tật dưới nhãn quan toàn diện, hơn thế nữa, còn sẵn sàng đồng hóa thân thể với vũ trụ bên ngoài.
Nếu ở bên ngoài, giới tự nhiên theo sinh, trưởng, hoại, diệt thì ở bên trong, các chức năng của cơ thể cũng sinh, trưởng, tiêu, vong. Nếu Lão Trang quan niệm “Vạn vật dữ ngã duy nhất” (vạn vật với ta cùng là một), “Vạn vật độc nhất thể” (vạn vật cùng một thể) thì Đông y cũng song song chủ trương “Nhân thân tiểu thiên địa” (thân người là trời đất nhỏ), hoặc “Thiên nhân hợp nhất” (người và trời hợp một). Con người không thể nào tách rời ra khỏi giới tự nhiên để cô độc tồn tại và luôn luôn chịu ảnh hưởng của ngoại môi (môi trường bên ngoài); ngược lại, cũng có phần nào ảnh hưởng đến vũ trụ thông qua hoạt động của mình.
Con người hòa với vũ trụ làm một thể. (Ảnh: Cliparts Suggest)Đối với từng cơ thể một thì cái nhìn của y lý cổ truyền phương Đông cũng là một cái nhìn bao quát, toàn cảnh bởi vì “Tuy thủ túc dị nhậm, ngũ tạng thù quan” (tay chân khác việc, năm tạng khác chức) nhưng chúng vẫn là “Thường tương vi nhi biểu lý đãn tế”, từng cùng giúp nhau như trong ngoài biểu lý (Quách Tưởng chú thích Trang Tử).
Sự khác nhau giữa chức năng của tay chân, của can phế chẳng qua chỉ là do cái tính phận (tính chất chức năng bộ phận) của từng thành phần cơ thể, chỉ là một sự khác nhau cần thiết cho sự điều hòa sinh lý chính thường toàn thân, giống như trong một ban đại hòa tấu, mỗi âm thanh, mỗi nhạc khí có thể, và cần phải khác nhau, nhưng có khác nhau thì mới cùng nhau hòa điệu được. Điểm quan trọng là tuy khác “tính” nhưng mỗi tạng phủ, mỗi tổ chức phải “Các tư kỳ nhậm, các đương kỳ năng” (làm tròn nhiệm vụ, làm đúng khả năng: Quách Tượng) trong cộng đồng cơ thể.
Kết quả là Đông y thực tình không thể nào tưởng tượng nổi trong cái học về sự sống, chất sống, người ta lại có thể chia nhau, anh học cơ quan, chức phận này, tôi học tạng phủ, bộ máy kia rồi khi cần thì đem ráp cái biết của tôi, cái biết của anh vào với nhau để làm công việc mệnh danh là chẩn đoán bệnh tật hay khảo sát sinh lý. Đông y là xét toàn diện mối quan hệ chặt chẽ của các cơ quan chức năng, vì vậy Đông y khám trị bệnh là tổng thể.
Đông y xem mạch biết tình trạng tổng thể cùa các cơ quan tạng phủ một cách chính xác. (Ảnh: Suankwangtung Clinic)Dẫn chứng cụ thể nhất cho luận cứ này là ý nghĩa của mạch chẩn: Dù chỉ chuyên về bệnh phụ nữ hay về thai sản, người lương y vẫn phải luôn luôn chẩn đoán bệnh tật trên toàn thể thân người qua phép bắt mạch,...