Ngày 11/4, Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam đối thoại với Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh nhằm tháo gỡ khó khăn trong quá trình đăng ký, nghiên cứu, nghiệm thu đề tài nghiên cứu. Tham dự có Phó thủ tướng Vũ Đức Đam và đại diện các bộ ngành liên quan. Nội dung được các nhà khoa học quan tâm nhất là cơ chế tài chính và thời gian xét duyệt đề tài.
Chưa bỏ tình trạng "nói dối" trong nghiên cứu
Tại buổi làm việc, Thông tư 55/2015 về định mức xây dựng phân bổ dự toán và quyết toán kinh phí với nhiệm vụ khoa học có sử dụng ngân sách và Thông tư 27/2015 quy định khoán chi thực hiện nhiệm vụ khoa học sử dụng ngân sách - được nhắc đến nhiều nhất. Hai thông tư nhằm "cởi trói" trong thanh quyết toán đề tài, tạo thuận lợi cho nhà khoa học yên tâm nghiên cứu. Tuy nhiên, sau hai năm thực hiện, văn bản này đã bộc lộ hạn chế.
GS Nguyễn Đình Công, Phó chủ tịch VAST, đánh giá Thông tư 27 với điểm mới là các nhiệm vụ khoa học công nghệ được khoán chi đến sản phẩm cuối cùng, nhưng vẫn khiến nhà khoa học tốn nhiều thời gian công sức để hoàn thành đề ương nhiệm vụ với phần dự toán kinh phí đầy trang hơn cả nội dung khoa học.
Ông Bùi Minh Trí, Viện trưởng Nghiên cứu kinh thành, phản ánh bất cập của Thông tư 55 khi định mức kỹ thuật, ngày công lao động không được điều chỉnh từ nhiều năm. Đơn giá công nhân vẫn 80.000 đồng, cán bộ 120.000 đồng.
"Khi thực hiện nghiên cứu ở Kiên Giang, nhóm bỏ tiền thuê công nhân 300.000 đồng, nhưng định mức quy định là 100.000 đồng. Chúng tôi lấy tiền đâu ra? Đó là chưa kể khoản nhỏ khác như mua nước uống cho họ", ông Trí nói. Nhiều lần Viện cùng bộ ban ngành tổ chức họp tháo gỡ, nhưng 10 năm vẫn chưa thay đổi. Đây cũng là lý do khiến nhà khoa học "không thể trung thực, phải nói dối".
Nhiều nhà khoa học khác bức xúc khi Thông tư 55 trả công theo ngày lao động, tức là cào bằng trong nghiên cứu. Chủ nhiệm đề tài bỏ công sức gấp 5 lần kỹ thuật, nhưng cách tính hệ số ngày công không thể hiện được đặc thù trong nghiên cứu khoa học.
Các nhà khoa học kiến nghị Việt Nam nên vận dụng theo phương pháp quản lý quốc tế vào hoạt động xây dựng dự toán, thanh quyết toán nhiệm vụ như Quỹ Nafosted đã làm. Cấp chủ quản phê duyệt dự toán đề tài nhiệm vụ khoa học chỉ phê duyệt mấy dòng chi ngân sách: nhân công, vật tư, hóa chất tiêu hao, mua sắm thiết bị, đoàn ra đoàn vào..., sau đó trao cho đơn vị toàn quyền chủ động quyết định khoản chi. Cấp trên quản lý sản phẩm của đề tài.
Quá trình phê duyệt đề tài tốn nhiều thời...