Mả Ngụy trước kia là nơi lạnh lẽo, cây cối rậm rạp - Ảnh tư liệu: Internet
Thời bấy giờ, người dân địa phương gọi khu vực vòng xoay Dân Chủ nằm tại Công trường Dân Chủ - đường 3 tháng 2 - Cách Mạng Tháng Tám là “đồng mồ mả” hoặc Mả Ngụy. Theo nhiều sử sách, nơi đây đã từng chôn một lượt gần 2.000 người già, trẻ, gái, trai. Những người này bị vua Minh Mạng xử chết vì tội phản nghịch khi tham gia vào cuộc nổi dậy của Lê Văn Khôi (1833 - 1835).
Theo đó, năm 1832, Tổng trấn thành Gia Định Lê Văn Duyệt qua đời thì Bạch Xuân Nguyên - một quan Bố chính tàn ác đã nhân danh mật chỉ để truy xét những thông tin về đời tư của ông Duyệt. Trong số những người bị truy xét có Lê Văn Khôi - con nuôi của ông Duyệt cũng bị bắt giam. Một thời gian sau, ông Khôi vượt ngục và lên kế hoạch trả thù.
Ngày 18-3-1833, ông Khôi tập hợp tất cả thuộc hạ tiến vào dinh quan Bố, giết sạch người nhà Bạch Xuân Nguyên và đội quân ứng cứu của Tổng đốc Nguyên Văn Quế. Trên đà chiến thắng, Lê Văn Khôi tiến đánh và chiếm đóng thành Phiên An (còn gọi là thành Bát Quái). Sau đó, ông tự xưng là Đại Nguyên Soái rồi phong quan tước cho các thuộc hạ như đang nắm quyền binh pháp trong một triều đình riêng.
Trong vòng 1 tháng, đội quân của ông Lê Văn Khôi liên tục lớn mạnh và chiếm đóng toàn bộ 6 tỉnh Nam Kỳ. Trước sự tấn công quyết liệt của đội quân Lê Văn Khôi, triều đình Huế đã cử hàng chục nghìn quân bao vây chặt thành Phiên An ở cả đường thủy và đường bộ để bắt Khôi. Tuy nhiên, kế hoạch của triều đình Huế thất bại bì thành Phiên An có kết cấu bằng đá ong, rất cao và rộng nên quân triều đình không thể xâm nhập.
Tháng Chạp năm ấy, Lê Văn Khôi bất ngờ qua đời vì bệnh phù thủng. Người thay ông nắm quyền là đứa con trai 8 tuổi Lê Văn Câu. Sự cầm cự của thế lực Lê Văn Khôi kéo dài trong 2 năm sau đó. Lê Văn Câu còn quá nhỏ; nội bộ tranh chấp quyền hành nên “triều đại” Lê Văn Khôi bị rơi vào tay triều đình Huế.
Nếu không biết đến biến sự Lê Văn Khôi, nhiều người không nghĩ rằng vòng xoay Dân Chủ hiện đại bây giờ từng là mồ chôn tập thể trước kia - Ảnh: Internet
Vua Minh Mạng ra lệnh xử tử tất cả 1.831 người cả già, trẻ, gái, trai - những người có liên quan đến sự biến nổi loạn Lê Văn Khôi rồi đem chôn chung một chỗ. Nơi này là Mả Ngụy (nơi chôn cất những kẻ phản loạn) hoặc Mả Biền Tru. Những người cầm đầu trong đội quân ông Khôi bị đóng cũi, giải về Kinh thành Huế để xử phạt bằng cách tùng xẻo.
Sau sự biến Lê Văn Khôi, người dân thành Gia Định rất hoảng sợ mỗi khi nhắc đến hoặc đi ngang qua khu vực chôn cất tập thể. Đó cũng là lý do vì sao suốt nhiều năm sau đó, người ta vẫn nhắc đến vùng đất này với những hình ảnh của sự chết chóc,đầy rẫy oan hồn.
Giải thích về cái tên Mả Ngụy, nhà văn Sơn Nam cho biết cái tên đó xuất phát từ nỗi sợ của người dân. Dòng lịch sử đã đi qua hơn 150 năm, tất cả mọi thế lực đều tan biến. Khi đó, những tranh chấp và nỗi sợ hãi cũng dần phai nhạt đi nên Mả Ngụy trở thành Đồng Mả Lạng (nghĩa là mất dấu vết thời gian).
Cho đến thời điểm này, những cái tên ấy đã được thay thế bằng tên gọi hiện đại hơn - Vòng xoay Dân Chủ. Và nếu không biết đến những sử sách này, hàng nghìn người ngày ngày lưu thông qua khu vưc này sẽ không thể ngờ vị trí sầm uất, nổi tiếng bậc nhất Sài Gòn từng là nấm mồ tập thể trước kia.
KHÁNH HÒA (Tin8)