Bác sĩ dinh dưỡng Anh Nguyễn hiện làm việc tại Bệnh viện Hoàng gia Worcester, Anh. Bài viết dưới đây của anh giúp các bậc cha mẹ hiểu quát mắng không phải là kỹ năng nuôi dạy con tốt và cách khiến trẻ kiểm soát cảm xúc, nhận ra cái sai rồi hợp tác, thay vì phản ứng dữ dội.
 |
| Bác sĩ dinh dưỡng Anh Nguyễn hiện làm việc tại Bệnh viện Hoàng gia Worcester. |
Mệt mỏi với những biểu hiện ương bướng của trẻ, bạn quát mắng con với mong muốn bé dừng ngay hành động đó. Nhưng liệu sử dụng công cụ "la mắng" có đem lại hiệu quả? Trẻ có hiểu bạn mắng là do bé làm sai? Câu trả lời của ba chuyên gia hàng đầu về tâm lý nhi sẽ giải thích cho vấn đề này.
Theo tiến sĩ Gupta M., người từng có 15 năm kinh nghiệm tư vấn các vấn đề ở trẻ tại Khoa Tâm lý Nhi, ĐH London, trẻ học rất nhanh. Khi bạn mắng, chúng có thể học cách quát lên lúc nào cần sự chú ý của bạn. Khi bạn đe dọa, bé sẽ học cách làm bạn sợ. Tồi tệ hơn, nếu bạn la mắng mà không có hành động nào, bé có thể học được rằng: "Ôi, mẹ chỉ quát lên thế, chứ không có gì". Thực sự trẻ sẽ hiểu sai lệch như trên khi bạn mắng và trẻ lại tiếp tục làm sai cho những lần khác, sẽ dữ dội hơn lần trước. Trẻ không hiểu đang làm sai gì đó và bị mắng như bạn đang nghĩ.
Chia sẻ trên tạp chí Texas Child Care, tiến sĩ Erik S. ở ĐH Texas, Mỹ, cho biết: "Trong 5 kết quả về trạng thái tâm lý mà chúng tôi tìm thấy ở những đứa trẻ thường xuyên bị mắng, không có trạng thái nào cho thấy việc thay đổi của trẻ là tích cực, dù cường độ và tần suất la mắng của cha mẹ có gia tăng".
Giáo sư Nelsen J., người đứng đầu dự án ACCEPT kéo dài 10 năm về việc giáo dục cha mẹ trong hành vi bướng bỉnh ở trẻ nhỏ, phân tích, nhiều phụ huynh nghĩ quát mắng là cách nhanh và đơn giản nhất để trẻ ngưng ngay hành động bướng bỉnh nào đó. Thực tế, nó không hiệu quả như cách chúng ta muốn. Ngược lại, bạn sẽ thấy trẻ thậm chí ương bướng hơn trước.
La mắng là kỹ năng nuôi dạy con chưa đúng
Thực sự, quát mắng không mang lại hiệu quả như phụ huynh mong muốn. Chúng ta thường nghĩ trẻ sẽ hiểu điều làm sai khi bị la và sẽ làm tốt hơn. Trẻ con từ 0-6 tuổi thật sự không thể kết nối được việc la mắng của bạn với điều bé làm sai. Đó là sự thật vì cả hành động làm sai và la mắng là hai khái niệm trừu tượng khiến bé không hiểu và không thể kết nối lại.
Một kỹ năng nuôi dạy con tốt hơn la mắng và đánh phạt rất nhiều đó là dùng hình ảnh hiện hữu đại diện cho khái niệm trừu tượng.
Bạn có bao giờ nhắm mắt và nghe ai đó nói: Vật A to hơn vật B (cả vật A và B bạn không hề biết trước nó như thế nào). Bạn có đồng ý nhận định này không? Tất nhiên là không hoặc nghi ngờ. Nhưng nếu tôi nói vật A là trái cam, vật B là trái nhãn thì bạn sẽ đồng ý (vì bạn đã có khái niệm trái cam và trái nhãn ra sao). Hoặc tôi cho bạn sờ nó và bạn cũng đồng ý với tôi là vật A to hơn vật B. Đó là khái niệm mà tôi muốn nói đến ở đây trong cách dạy trẻ hiểu về sai lầm và cảm xúc.
Trẻ con suy nghĩ y như bạn khi nhắm mắt và toàn nghe mệnh lệnh. Trẻ không hiểu mệnh lệnh (ở đây là la mắng) và việc trẻ làm sai lại càng quá trừu tượng và khó giải thích. Một yếu tố khác sẽ chi phối...